Ukrayna savaşından ne öğrendik?

Silahlı kuvvetlerin sağlığını, hazırlığını ve hayatta kalmasını sağlarken aynı zamanda sivil sağlık hizmetlerindeki gelişmelere de katkıda bulunduğu hatta yön verdiği için hayati öneme sahiptir. 

İşte bu kadar önemli olmasının bazı temel nedenleri:

1. Asker Hazırlığını Sürdürmek

Askeri personel genellikle aşırı ortamlarda ve yüksek stresli koşullar altında görev yapar. Askeri tıp, onları fiziksel ve zihinsel olarak formda tutmak için arazları önleme, tedavi ve rehabilitasyona odaklanır.

2. Savaş Alanında Hayat Kurtarmak

Belki de en önemli etkisi bu durumdadır. ileri teknoloji ile üretilen silah yaralanmaları savaş alanındaki askerlerin yaşamı için son derece kötü etkiler meydana getirmektedir. Gelişmiş travma bakımı ve tahliye sistemleri de dahil olmak üzere hızlı tıbbi müdahaleler, savaş bölgelerindeki ölüm ve hastalık oranlarını önemli ölçüde azaltır.

3. Çatışma Bölgelerinde Halk Sağlığı

Askeri tıp genellikle bulaşıcı hastalık salgınlarını, su sanitasyonunu ve beslenmeyi ele alır ve yalnızca askerlere değil aynı zamanda yerel sivil nüfusa da fayda sağlar.

4. Tıbbi Teknolojideki Gelişmeler

Travma bakımı, cerrahi ve acil tıp alanındaki birçok yenilik askeri araştırmalardan kaynaklanır ve daha sonra sivil sağlık hizmetlerine uygulanır (örneğin turnikeler, kan nakli protokolleri ve tele tıp). 

5. Afetlere Müdahalesi

Askeri tıbbi ekipler genellikle doğal afetlere ve insani krizlere müdahale ederek kritik bakım ve altyapı desteği sağlar.

6. Ruh Sağlığı Desteği

Askeri tıp, savaş ve görev deneyimlerinden kaynaklanan psikososyal bozukluklar, depresyon ve anksiyete gibi benzersiz psikolojik zorlukları ele alır.

7. Tıbbi Eğitim ve Araştırma

Askeri tıp, cerrahi, rehabilitasyon ve hastalık önleme gibi alanlarda tıp bilimini ilerletmek için eğitim ve araştırmaya büyük yatırımlar yapar.

8. Küresel Sağlık Diplomasisi

Askeri tıbbi misyonlar, ortak sağlık zorluklarını ele alarak uluslar arasında iyi niyet ve iş birliğini teşvik edebilir.

Askeri tıp, sadece savaş alanındaki yaraları tedavi etmekle ilgili değildir; küresel sağlık, tıbbi inovasyon ve hem askeri bağlamların içinde hem de dışında milyonlarca insanın refahı üzerinde geniş kapsamlı bir etkiye sahiptir.

Bir ülkenin askeri tıp kurumu olmaması, hem silahlı kuvvetler hem de genel toplum üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilir. İşte bu durumun neden olabileceği başlıca sonuçlar:

• Yaralıların Hayatta Kalma Oranı Azalır: Savaş alanında zamanında ve doğru müdahale yapılmaması, yaralı askerlerin ölüm oranını artırabilir.
• Travmatik Yaralanmaların Tedavisinde Eksiklikler: Travma tedavisinde uzmanlaşmış askeri sağlık personelinin eksikliği, kritik yaralanmaların uygun şekilde tedavi edilmesini engelleyebilir.

• Moral Kaybı: Askerler, yaralanmaları durumunda yeterli sağlık hizmeti alamayacaklarını bilirse, bu durum moral bozukluğuna ve operasyonel etkinlikte azalmaya yol açabilir.
• Hastalıkların Yayılması: Çatışma bölgelerinde salgın hastalıklarla mücadele etmek için askeri tıp uzmanları olmaması, operasyonların sekteye uğramasına neden olabilir.

• Personel Kaybının Artması: Yaralı askerlerin tedavi edilememesi, insan kaybını artırabilir ve orduyu zayıflatabilir.
• Salgın Hastalıkların Kontrol Edilememesi: Özellikle biyolojik saldırılar veya salgın hastalıklar gibi durumlarda askeri tıbbın rolü büyüktür. Bu eksiklik, ulusal güvenlik için ciddi bir tehdit oluşturabilir.

• Askeri tıp kurumları, doğal afetler ve insani krizlerde kritik yardım sağlar. Bu kurumların olmaması, sivil nüfusun kriz anlarında destekten mahrum kalmasına neden olabilir.

• Araştırma ve Geliştirme Eksikliği: Askeri tıp kurumları, genellikle travma cerrahisi, protez teknolojisi, tele-tıp ve enfeksiyon kontrolü gibi alanlarda yenilikler geliştirir. Bu kurumlar olmadan tıp biliminde ilerleme yavaşlar.
• Sivil Tıbba Etkiler: Pek çok tıbbi yenilik, askeri tıp alanında yapılan çalışmalardan sivil tıbba aktarılmıştır. Bu bağlantı koparsa, sağlık sektörü genel olarak zarar görebilir.

• Askeri sağlık personelinin eğitimi ve sürekli uzmanlaşması yapılamazsa, orduda görev yapan sağlık personelinin kalitesi düşer ve askerlerin tedaviye erişimi kısıtlanır.

• Askeri tıp, genellikle barış misyonları ve uluslararası yardım projelerinde önemli bir rol oynar. Bu kurumların eksikliği, bir ülkenin uluslararası arenada etkisini azaltabilir.

Bir askeri tıp kurumu, yalnızca savaş alanlarında değil, barış dönemlerinde de toplumun sağlık güvenliğini sağlamada kritik bir role sahiptir. Bu nedenle, böyle bir kurumun olmaması, kısa ve uzun vadede ciddi riskler yaratır.

 Askeri hekim olanlar için var olan özellikler olmayanlara göre karşılaştırılabilir. Genel olarak değerlendirildiğinde, bir kimse asker hekim olarak önce vatanına vazife yaptığını bilerek bu işi üstlenmeli ve mutluluğunu duymalıdır. Daha sonra bu işin sayesinde hem kendi ülkesinde hem de dünyada bir çok yeri görecek, yaşayacaktır. En azından böyle bir olanağı olacaktır. ilave olarak, görev yaptığı yerlerde hiç düşünmediği ve diğer doktorların yapamayacağı bazı başardıkları olacak, bunlardan üstesinden geldiği için, mutluluk duyacaktır.   

Bir asker hekim mer'i tıbbi eğitim ile birlikte aşağıdaki konuları mutlaka bilmeli (bunlar için eğitilmeli) ve özümsemeli, gerektiği zaman uygulamalıdır. hatta yaşam biçimi haline getirmelidir.

1. Dayanıklılığın önemini bilmelidir. Şartlar karşısında dayanıklı olmalıdır.

a. Bu mesleğin "part-time" olarak yapılmayacağını bilmeli ve kendi işi olarak seçmelidir. 

b. Yaşama şekline, beslenmesine ve çevresinde olanlara dikkat etmelidir.

c. Belirili süreler içinde mutlaka sağlığı ile alakalı testleri olmaı ve bunları sürdürmelidir. aynı zamanda fizik egzersizler yapmalı ve her zaman savaş durumu için (yada iç spor eğitimi değerlendirmeleri için) kendisini hazır halde tutmalıdır. 

d. Hastalarının kabulünü (poliklinik muayenesi veya sahrada asker-yaralı muayenesi)  yaparken, son dakika değişiklikleri, kumandanlarının görevlendirmeleri ve eğitim ve egzersizlerini de düşünerek yeni sıralamalar oluşturmalıdır. 

e. Görev yaptıkları yerlerde geçici olarak görevlendirilebileceklerini, 4-12 aylık görev için farklı yerlere gönderilebileceklerini ve yaşadığı şehrin hatta ülkenin dışında da görev alabileceğini bilmeli ve bu durumları kabullenmelidir. 

f. Rutin işlemlerden kendisini ve kafasının içini boşaltmalıdır. görev yaptığı yerlerde uyum sağlamalı, fleksible olarak düşünebilmeli , dayanıklılığını sürdürmelidir. Böylelikle de çok zengin deneyimler kazanacaktır. 

2. Askeri Tıbbın zorlukları ve zorluk derecesi yüksek değişiklikleri;

a. Asker hekimler için ilave öğrenim durumları söz konusudur. bunların başında yaygın travma (yaralanma) ve tedavisi eğitimi ile mermi kinetiği ve etkileri ile ateşli silahların etkilerininde öğrenilmesi zorunludur. 

b. Bu durumlar dışında sonderece önem arzeden kimyasal ve biyolojik silahlar ve etkileri ile radyolojik ve nükleer silahlar ile kirlenmelere maruz kalanların acil tedavisi ve patlayıcıların etkisi ile meydana gelen kötü durumların acil tedavisi hakkında da ilave eğitimler almalıdırlar. 

Askeri hekimler yukarıda bildirilen durumları bertaraf etmeye malik giyisiler ve teçhizat taşımalıdırlar. 

c. Savaş alanında yada sahada keskin nişancıların varlığını akıllarıda tutmalıdırlar. bomba  (el yapımı veya el bomabası)patlama riskini böylece çok askerin etkilenebileceğini bilerek bu yaralılar için sahada tıbbın uygulanabileceklerini yapmayı becermeli ve bunlar için de eğitilmelidir. BU DURUM SİVİL TIPTAN ASKER TIBBI AYIRAN ÖNEMLİ NOKTALARDIR. 

d. Her askeri yerleşkenin bir tıbbi hastaneye akış biçimi, bunu sağlayacak kaynakları ve sınırlamaları vardır. Bazı askeri üslerde hızlı bir döngü vardır ve buralarda görevlendirmeler ihtiyaç duyulan tıbbi personel ile yapılır. daha küçük olan askeri üslerdeki (veya yerleşkelerde) görevlendirmelerde ise bu özellikler aranmayabilir. 

e. Askeri ve sivil tıp arasındaki farklardan birisi de askeri doktor olan mentor'un sivil tıp uygulamalarında var olan mentordan (öğretici veya süpervizör) farklı yaklaşımlarının beklenilmesidir. bunlar arasında askeri terminolojini kullanılması, tibbi komuta birimleinin tanınması, triajın bilinmesi ve üst komutanlıkların tıbbi triajdaki vazifelerininde bilinmesi gibi yaklaşımları kolayca yapması asker hekimden (mentor) beklenir.

3. Askeri tıpta kariyer: 

a. İdarecilik

b. Akademik (Askeri klinisyen, Askeri cerrah, harp cerrahisi vs...)

c. Uzmanlık, (Asker hastanelerinde görev alma)

d. Askeri pratisyenlik (aile hekimliği)

 1) Güvenlik seviyesi üst düzeydir (Hastane, çalışan ve hastaların fiziki güvenliğini korumak açısından, ve olası bir operasyona personelin her an hazır olması bakımından…),

2) Tüm personeli fiziki sağlamlık araştırmalardan geçirilmiş ve böylece görev almıştır. 

3) Özel kurslar, bilgilendirmeler ile çalışma yapılarak görevlendirilmiştir (Bu, istihbarat ve istihbarata karşı koyma konularında önem taşır.),  

4) Askeri sağlık kurum, kuruluş ve birimlerinde çevresel tehditler ( iklim, rakım, sıcaklık, coğrafya, endüstriyel riskler, kimyasal biyolojik radyonükleer (NBC) tehditler) kolayca tanınır ve bertaraf edilmesi için reaksiyon ve tedavi yaklaşımları hızla gösterilebilir. 

5) Doktorları çoğunlukla subaydır ve sağlık memuru vd. konularda görev yapan sağlık personeli astsubaydır (Personelin askeri eğitim almış olması, güvenliğin temininde, operasyonlarda ve yapılacakların emir-komuta zinciri içinde otomatik olarak hızlıca yapılmasında çok büyük önem arz eder…),

6) Hemşireleri özel yetiştirilmiş, istihbarat incelemeleri titizlikle yapılmış kişilerdir (Bu personel için çok önemlidir, çünkü yaralı ve hastalara doğru tedavinin uygulandığı, doğru ilaçların verildiği ve kasıtlı bazı zararların verilmediğinden emin olunmalıdır.),

7) Personel 7 gün 24 saat esasına göre çalışan, fazla mesai, performans gibi dertleri olmayan, yaralı askerlerimize hizmet ederken ailesini bile unutan insanlardan oluşur. Asker hastanelerinde, çatışmadan yaralı(lar) geleceği haberi hastaneye ulaştığında saat kaç olursa olsun, imam dahil herkes mesaideki yerini alır.

8) Bu nedenle, bu hastanelere giden, askerlerimiz, diğer güvenlik güçlerimiz ve ailelerimiz kendilerini güven içinde hissederler (O bölgede ki polis ve koruculara sorulduğunda hepsi bir yaralanma halinde, asker hastanelerine gitmek istediklerini ifade eder....)

(Yararlanılan ; Dr. S Dikkatli gazete yazısından alınmıştır, D Ceyhan'dan nakletmektedir...)

1) Yaralı/Şehit (ölü) in kabulü ve kayıt edilmesi; yaralı/ölünün künyesi bir gereklilik olarak kayıt altına alınacaktır, ayrıca özel eşyalarının çıkarılarak emniyete alındığı bir depolama-arşiv özellikli birimin olması gereklidir. 

 2) Triyaj; (Hastaların triyaj sonrası transferini sağlayacak sedyeler, ambulanslar, helikopter ya da ambulans uçakların şartların gerektirdiği biçimde hazır olması, cerrahi alet ve medikal malzemenin, aşıların, protezlerin, ilaçların, anestezik ve ağrı kesici ajanların ve sıralı askeri hekim veya acil travma teknisyenlerinin sahada önceden belirlenen noktalarda hazır bulundurulması ve bu ekiplerin acil reaksiyon vermelerinin sağlanarak takip edilmesi gerekmektedir.)

Triyaj en ileride ayırma istasyonundan başlamaktadır. Burada teskereciler (yaralı taşıyan asker unsurlar, motorize veya yaya olarak teşkilatlanmıştır) daha gerisinde ilk yardım yeri (istasyonu) sonra revir ve bunlarında arkasında bölge veya seyyar asker hastanesi vardır. Bu noktadan daha ileriye transfer edilmesi gereken yaralılar GATA benzeri merkez/referans merkezlerine taşınmaktadır. 

3) Yaralının vucut sıcaklığının korunması ve vital bulgularının sabit tutulması için gayret; Acil travma teksiyeni (ATT), hemşire yada doktorun vazife yaparak yaralı yaşamsal verilerini sabit tutmak için çalışmaları mümkün ise savaş, afet veya çatışma alanına (yada çok yakınında)  mesafede (uygun hali ile...) yataklı bir birim halinde olması uygun olacaktır.

4) Sıvı eksiğinnin yerine konulması, yaralının kaybettiği kan başta olmak üzere diğer elktrolitli sıvılaraın damar içine zerk edilmesi ve kontrol edilmesi ile devam eden bir işlemdir. Büyük bir veya birkaç damar yolu açılmalıdır. Hemorajik şoktaki bu hastalar için işlem invaziv olarak (girişimsel) yapılmalıdır. 

5) Hemostaz (turnike, paketleme, kanama durdurucu ajanlar); Turnike yalnız üyelerde (ekstremite) meydana gelen yaralanmalarda kullanılmalıdır. Turnike kişiye/yaralıya rahatsızlık veren bir durumdur ve 1/2 s içerisinde de çıkarılarak gereken baskılı tamponlamaya dönülmelidir. Turnikeleme işlemi yalnız savaş/çatışma alanında uygulanabilir. Hemostaz sağladığı bildirilen bir den çok kimyasal maddenin (ajanın) tam etkisi çalışmalar dahilinde netleşmemiştir. bu neden ile kesinlik konusunda ya beklenilmeli yada iddialı kullanımlardan kaçınılmalıdır. 

6) Kan transfüzyonu; bir çatışma, savaş veya afet zamanında askeri sağlık birimi sahrada kurulu iken öncelikle temin edilerek işe başlanılan kan temini, soğuk zincir transferi ve uygun depolamasıdır. Kan temini çatışma alanında önemlidir. Kan bankası kurulmalı ve kan saklama ortamı sağlanması idea olanıdır. bu yapılamaz ise çatışma alanı içindekş veya en yakınındaki hasta tedavi veya triyaj bölümlerinde serumlar yanında büyük molekül ağırlıklı sıvıların bulundurulması uygun olacaktır. 

7) Antibiyotiklerin tekli ve/veya kombine olarak kullanılması; yaralı kimsede antibiyotik kullanılarak beklemek yerine yara debridmanı (cerrahi temizliği) ve nekrozektomi (ölü dokuların uzaklaştırılması) vs. gibi girişimlerin yapılması , bunun için yaralının hemen triyajının sağlanması ve transfer edilmesi en iyi yaklaşımdır. 

8) Elektrolit ve sıvı dengesinin optimize edilmesi için (süre var ise) ameliyat öncesinde yeniden ve tekraren dikkat sarf edilmesi

9) Hasar kontrol cerrahisi (HKC); son derece önemli bir cerrahi yaklaşım olan HKC yaralı yaşamını kurtaracak değerli bir tedavi yöntemidir. bu girişimin uygulama yaklaşımını bilen askeri hekim/askeri sağlık personeli ekibi bunu uygular. bunlar iki ameliyat ve arada yoğun bakım (YB) ünitesinde tedavi olarak 3 aşamalıdır. ilk ameliyat sıklıkla aktif kanamanın durdurulması ve enfeksiyonun kontrolü ile geçici kapama ile sonuçlanır. Hasta YB 'a alınır burada da vücut sıcaklığının korunması, pıhtılaşma faktörlerinin idamesi, vücut sıvılarında meydana gelen asidozun tedavisi, solunumun desteklenmesi, kan ve sıvı verilmesi, görüntüleme tetkiklerini yapılarak tahribatın daha net anlaşılması gibi işlemler burada yapılacaktır. Sonuçta ikinci ve kesin ameliyatın yapılmasına sıra gelmiştir. 

10) Kesin cerrahi prosedürün uygulanması için ve hasta durumunun tekrar değerlendirilmesi amacıyla, tıbbi görüntüleme tetkiklerinin yapılması