Splenomegali (Dalağın büyümesi ve hastalıkları)

Splenomegali dalağın hem ağırlıkça hem de boyutlarının büyümesidir. geçmiş yıllarda bir klinik bulgu olarak tespit edilen bu hastalık artım görüntüleme yöntemleri ile daha erken olarak tespit edilebikmektedir. 

Dalak farklı fonksiyonları içermektedir. bir yandan kan ve alakalı sistem ile ilişkili fonksiyonu vardır. diğer taraftan bağışıklığın sürdürülmesinde görevli olarak bulunmaktadır. dalak karın içi organıdır. sol tarafta v e üst kadranda 9ncu ve 12nci kaburgaların altında yerleşmiştir. Dalak bu bölgede mie, sol böbrek, kalın bağırsağın bir bölümü ve pankreas bezinin kuyruk kısmı ile komşudur. normal halde 150 gr.dır ve ortalama 10-11 cm kadardır. 

Dalak fizik muayenede normalde el ile tespit edilemez. ancak büyüyüp büyümediği bazı özel muayene yöntemleri ile anlaşılabilir. bunun üzerine değerlendirmenin tam yapılması ve dalağın orta derecelimi, yoksa ileri derecelimi büyüdüğünün netleştirilmesi için görüntüleme yöntemlerine başvurulmalıdır. 

Dalak ortalam 400-500 gr. dır. bunun büyüklüğü ise ortalama 10-11 cm dir. Dalak büyüklüğünün şiddetli olduğunu anlatmak için dalağın ağırlığının 1000 gr mı geçmiş olması ve ebadıının da 20 cm den daha büyümüş olması gereklidir. 

Lenf düğümlerinin (nodlarının) bir anatomik kompartmandan gelen beyaz kan akımının ikincil döküldüğü yerler olduğu bilinmektedir.Örneğin akciğer organının beyaz kan akımı mediasten denilen bir anatomik bölgeye olmaktadır. Dalak ise bu ikincil dökülen yerlerden sistemik dolaşım ile beyaz kanın ilk geldiği organ olarak bilinmektedir. bu akımı dalağın atar damarı sağlamaktadır. 

Bunlar sırasıyla şöyledir;

• Anormal ve yaşlanmış kırmızı küre hücrelerinin filtrasyonunu yapar ve mikroorganizmalar ile partikülleri de  temizler
• Bağışıklık fonksiyonu: bazı özel proteinlerin salgılanmasını sağlar ve böylece doğuştan ve sonradan kazanılmış bağışıklığın devam ettirilmesinde önemli fonksiyon alır.
• Kırmızı küre hücrelerinin çoğaltılması; bu vazifesini daha çok anne karnında iken yapar. ama gelişme sırasında kişide meydana gelen kemik iliği yetersizliğinde bu hücrelerin çoğaltılmasında yeniden fonksiyon görebilir.
• Kan hücrelerine bir rezervuar yeri olarak katkı verir. 
• Demir metabolizmasında etkili bir fonksiyonu vardır. 

Dalak bir kere büyüdüğü zaman kan hücrelerinde azalma dalak içerisinde hücrelerin birikerek burada kullanılamaz hale gelmelerinden meydana gelmektedir. bu durum Hipersplenizm olarak adlandırılır. Önemli olarak hipersplenizm lii hastalarda görülen kan pıhtılaşma faktörlerini azalması durumu kan yapıcı özelliğinin bozulmasını göstermemektedir. aslında toplam vücut kan pıhtılaşma hücrelerinin sayısı aynı kalsa bile dağılımı değişir. 

Hipersplenizme neden olan bir takım hastalıklar tedavi edilebilir. böyle durumlarda dalağın büyüklüğü nedeniyle cerrahi yapılması da gerekli olmayacaktır. 

Dalağın cerrahi olarak çıkarılması son yıllarda oldukça azalmış olmakla birlikte dalağı büyüten altta yatan hastalığın evresi ve derecesine uygun olarak başvurulabilen bir tedavi yöntemi olarak hala geçerliliğini devam ettirmektedir. 

Hastaların çoğu özellikle yattıklarında sol üst karın bölgesinde rahatsızlık hissederler. bu durm aşağıdakiler ile beraber ise dalak büyüklüğünün araştırılması gereklidir.

• Ateşli hastalıklar
• Solukluk, nefes almada zorluk, ciltte kanama belirtisi morluklar
• Karaciğer hastalığı hikayesinin olması
• Kilo kaybı yada tümoral hastalık bulguları
• Pankreatik iltihaplanma
• Alkolizm ve karaciğerde siroz durumu
• Sarılık, göz bebeklerinde sarılık durumu
• Kalp seslerinde anormal duyumlar

Medikal tedavi yöntemleri:

• kan hücreleri ile alakalı kanserlerde kemoterapi
• Antibiyotikler, enfeksiyon hastalıkları ile alakalı hastalıklarında,
• Otoimmün hastalıklarında ise bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar kullanılmalı, 
• Ciddi kalp yetmezliklerinde tedavi değişiklikleri yapılamı ve
• Doğumsal anaormallikler içinde genetik değerlendirmeler yapılmalıdır. 

Dalağın cerrahi olarak çıkarılması (splenektomi); Ciddi (pansitopeni) kan elemanı hücrelerinin sayısının normalin çok altında olduğu durumlarda iyi bir tedavi seçimidir. fakat dalaksızlık durumunda hastalar için meydana gelecek ciddi enfeksiyon riskleri içinde aşılar ile önlem alınmış olmalıdır.